1-  رعایت کامل بهداشت دهان و دندان

منظور از این کار ، برداشتن و کنترل پلاک دندانی می باشد . پلاک دندانی توده ای نرم و متراکم مشتق از بزاق و انواع باکتریها و محصولات آنها می باشد که حالت چسبنده ای داشته و در صورت عدم رعایت بهداشت دهان ، در سطح دندانها تجمع پیدا کرده و اغلب باعث شروع پوسیدگی و التهاب لثه می گردد .

استفاده از مسواک و نخ دندان از اجزاء اصلی کنترل پلاک به طریق مکانیکی می باشند . کنترل شیمیایی پلاک را منحصراً برای برخی از کودکان توصیه می کنند که از این گروه می توان به استفاده از دهان شویه های فلوراید و کلر هگزیدین اشاره کرد .

مالش و اصطکاک کلید برداشتن پلاک می باشد .

مسواک :

–  مسواک های دستی بر اساس ضخامت موهای آن ( نرم – متوسط – زبر ) ، اندازه سر مسواک و ضخامت دسته برای هر فرد انتخاب می شوند .

در کودکان معمولا مسواک نرم ، بدلیل احتمال پائینِ آسیب به لثه و همچنین قدرت پاک کنندگی بالای آن در نواحی بین دندانی ، ترجیح داده می شود .همچنین استفاده از مسواکهای با سرِ کوچکتر و دسته کلفت تر از مسواک بزرگسالان ، مناسب ترین است .

– مسواک های برقی به خاطر حرکتی که در سر مسواک ایجاد می شود در برداشتن پلاک دندانی خصوصا در کودکان و بیمارانی که مهارت کافی دست ، در بکار بردن صحیح مسواک دستی ندارند ، کمک کننده است .

استفاده از نخ دندان :

وظیفه اصلی نخ دندان ، تمیز کردن سطوحی از دندانهاست که به هم تکیه داشته و مسواک توانایی تمیز کردن آنها را ندارد و از دسترس خودشویی بزاق خارج است .

برای نخ دندان کشیدن ، می توان مقدار مناسبی از نخ دندان را اختیار نموده و با پیچیدن به دور انگشتان میانی هر دو دست و هدایت آن توسط انگشت شصت و سبابه به بین دندانها ، عمل تمیز کردن را انجام داد .

نخ دندان های کمان دار ، مشکل ورود انگشتان به داخل دهان را حذف می نماید و کنترل بیشتری بر روی حرکات نخ وجود دارد . همچنین کاربرد آن در دندانهای انتهایی راحت تر است. به هرحال روش نخ دندان کشیدن در هر دو مورد یکسان بوده و بایستی نخ با حرکت ارّه ای از نقطه تماس بین دو دندان عبور نماید . سپس نخ به یکی از دیواره ها تماس داده شده و به سمت طوق لثه هدایت می گردد . این کار تا حدّی ادامه می یابد که لثه سفید گردد ولی کودک احساس درد نکند . متعاقباً آنرا تا زیر نقطه تماسِ دو دندان حرکت می دهیم ( محدوده حرکت نخ از نقطه ی سفید شدگی تا زیر نقطه تماس می باشد ) این عمل را چند بار تکرار می کنیم .

اکنون نوبت به دیواره بعدی می رسد که با همین روش تمیز می گردد .

معمولاً کودکان مهارت استفاده از نخ دندان را بین 12-9 سالگی بدست می آورند .

مسواک زدن و نخ دندان کشیدن شبها قبل از خواب الزامی است .

استفاده از نخ دندان در طول روز الزامی نیست ولی مسواک زدن بعد از صرف وعده های اصلی غذایی و نیز بعد از خوردن میان وعده های شیرین و چسبنده ، ایده آل ترین حالت می باشد . از آنجائیکه اغلب این روش امکان پذیر نمی باشد ، یک روش بینابینی توصیه می شود که در آن ، کودک شستشوی دقیق دندانها ( مسواک و نخ دندان ) قبل از خواب و مسواک زدن در ابتدای هر روز را انجام دهد . ضمناً در طول روز ، بعد از خوردن میان وعده ها ، دهان خود را با غرغره کردن آب تمیز نماید .

کاربردی ترین روش کنترل پلاک ، برداشتن آن توسط روش های مکانیکی و تکمیل کار توسط عوامل شیمیایی است

3- انجام درمان های پیشگیرانه و ترمیمی در راستای کاهش یا حذف نواحی غیر قابل دسترسی و به حد اقل رساندن جمعیت میکروبهای پوسیدگی زا

ترمیم مناسب دندانها در برنامه ی کنترل پوسیدگی از اهمیت زیادی برخوردار است . برداشتن پوسیدگی و ترمیم دندان ها ، باعث کاهش میکروبهای داخل دهان شده و با ایجاد سطح جونده ی مناسب ، عمل جویدن را تسهیل می نماید .

دندانهای آسیاب معمولاً شیارها و حفراتی دارند که بعلت عمیق بودن ، دسترسی کامل برای تمیز کردن آنها وجود ندارد . در صورتیکه این شیار ها و حفرات دچار پوسیدگی نشده باشند ، می توان با استفاده از مواد ترمیمی همرنگ دندان ، عمق آنها را کاهش داده و مهر و موم نمود ( فیشورسیلانت یا شیارپوش ) بدین ترتیب در این نواحی ، گیر مواد غذایی و فعالیت میکروبی حذف خواهد شد.

باقی گذاشتن دندانهایی که پوسیدگی وسیع داشته و تاج آنها قابل ترمیم نمی باشد ، عاقلانه نیست . چون علاوه بر اینکه در داخل دهان بعنوان کانون میکروبی عمل می کنند ، غذا خوردن در آن ناحیه را نیز دچار مشکل می نمایند .

شیر خوردن با شیشه به مدت طولانی باعث شروع پوسیدگی در نوزاد می شود . اغلب والدین اطلاع کافی از زمان مناسب برای از شیر گرفتن کودک و نیز شروع رعایت بهداشت دهان و دندان ، ندارند . بهمین دلیل توصیه می شود که اولین معاینه دندانپزشکی بین 12-6 ماهگی باشد تا قبل از ایجاد پوسیدگی ، راهنمایی های لازم را از دندانپزشک دریافت نمایند .

پیشنهاد می شود که از یک سالگی شیر دادن با شیشه را متوقف نموده و از فنجان برای این کار استفاده گردد . البته با توجه به فواید زیاد شیر مادر ، حذف و قطع آنرا توصیه نمی کنیم بلکه رعایت بهداشت را متعاقب مصرف آن آموزش می دهیم ( بطور مثال تمیز کردن دندانهای نوزاد توسط پارچه ای نرم و مرطوب ، بعد از خوردن شیر مادر و یا خوراندن مقداری آب متعاقب آن )